قند نه تنها در تغذیه، بلکه در ادبیات، هنر، و فرهنگ ایرانی نیز تأثیرگذار بوده است. استفاده از قند در مراسم خاص مانند عروسی‌ها، جشن‌ها و مناسبت‌های مذهبی رایج است. همچنین در شعر و ادبیات فارسی، قند به عنوان نمادی از شیرینی و خوشنودی به کار می‌رود
یکی از مهم‌ترین نمودهای فرهنگی قند در ایران، استفاده از آن در سفره‌های عقد و عروسی است. قندهای تزئین شده به عنوان نمادی از شیرینی زندگی و کامیابی زوجین، جایگاه ویژه‌ای در این مراسم دارند. همچنین در جشن نوروز و شب یلدا، شیرینی‌ها و دسرهایی که با قند و شکر تهیه می‌شوند، جزء جدایی‌ناپذیر این جشن‌ها هستند. در مراسم مذهبی مانند اعیاد و عزاداری‌ها نیز، شله زرد، حلوا و دیگر دسرهای شیرین که با قند تهیه می‌شوند، به عنوان نذری و خیرات توزیع می‌گردند. در ادبیات فارسی، قند به کرات به عنوان نمادی از شیرینی، دلربایی و خوشی به کار رفته است. حافظ در بسیاری از اشعار خود از کلمه “قند” برای توصیف زیبایی معشوق و شیرینی سخن استفاده کرده است: “شکر لب یار و شیرین سخنی‌اش، دل من برد و قند مکرر شد.” این نمادپردازی‌ها نشان دهنده جایگاه عمیق قند در ذهنیت و فرهنگ ایرانی است. ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات متعددی نیز با محوریت قند در زبان فارسی وجود دارد که نشان‌دهنده حضور پررنگ آن در زندگی روزمره مردم است. به عنوان مثال، “قند در دل آب شدن” به معنای ذوق‌زده شدن و شادی زیاد است. در هنر، به ویژه در نقاشی‌های دوره قاجار و صفویه، تصاویری از مجالس و سفره‌هایی که قند و شیرینی در آن‌ها حضور دارند، به چشم می‌خورد. این تصاویر نه تنها نشان‌دهنده اهمیت قند در رژیم غذایی آن دوران است، بلکه بیانگر جایگاه آن در آداب و رسوم و مجالس باشکوه نیز می‌باشد.
استفاده از قند در ایران، از یک ماده غذایی به یک جزء حیاتی در فرهنگ و زندگی اجتماعی ایرانیان تبدیل شده است. قند به عنوان نمادی از شیرینی و خوشی در زندگی مردم، ارتباطی عمیق با تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم ایرانیان دارد. با توجه به تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی قند، می‌توان گفت که این ماده غذایی به عنوان یکی از ارکان زندگی ایرانیان، همواره جایگاه ویژه‌ای در جامعه داشته است.
از دوران باستان تا به امروز، قند و شکر فراز و نشیب‌های زیادی را در تاریخ ایران پشت سر گذاشته‌اند. از عصاره‌های اولیه نیشکر در دوران ساسانیان تا تولید انبوه در کارخانه‌های مدرن، و از یک کالای لوکس تا یک ماده غذایی اساسی در سبد خانوار، قند همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ایرانیان بوده است. مطالعه تاریخچه قند در ایران نه تنها به درک بهتر ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی این ملت کمک می‌کند، بلکه بینشی عمیق‌تر نسبت به تحولات اقتصادی و سبک زندگی در طول اعصار ارائه می‌دهد. قند، فراتر از یک ماده شیرین‌کننده، نمادی از شادی، مهمان‌نوازی و ارج‌نهادن به سنت‌ها در فرهنگ غنی ایرانی است.